Inox có bị gỉ không? Nguyên nhân & cách xử lý
Inox, hay còn gọi là thép không gỉ, là một trong những vật liệu được ưa chuộng trong ngành công nghiệp và xây dựng nhờ vào tính năng chống ăn mòn và độ bền cao. Tuy nhiên, nhiều người vẫn thắc mắc rằng liệu inox có bị gỉ hay không? Hãy cùng Higoldvietnam tìm hiểu câu trả lời qua bài viết sau.
Các loại inox và khả năng chống gỉ
Inox không phải là một loại duy nhất mà là một "gia đình" với nhiều mác thép khác nhau, mỗi loại sở hữu thành phần và đặc tính riêng, dẫn đến khả năng chống gỉ sét cũng khác nhau. Thành phần hóa học và tính chất của từng loại inox đóng vai trò quyết định trong khả năng chống ăn mòn của chúng. Dưới đây là một số loại inox phổ biến và khả năng chống gỉ tương ứng:
Inox 201
Thành phần: Hàm lượng niken thấp, mangan cao.
Đặc điểm: Cứng, sáng bóng, giá thành rẻ hơn so với inox 304.
Khả năng chống gỉ: Thấp, dễ bị ăn mòn rỗ và gỉ sét sau một thời gian sử dụng, đặc biệt trong môi trường ẩm ướt. Thường dùng cho các sản phẩm không yêu cầu khả năng chống gỉ cao như một số đồ gia dụng giá rẻ.
Inox 304 (18/8)
Thành phần: 18% crom và 8% niken.
Đặc điểm: Khả năng chống ăn mòn tốt, không phản ứng với hầu hết các axit.
Khả năng chống gỉ: Cao, không gỉ sét trong điều kiện sử dụng thông thường. Phổ biến trong đồ gia dụng, thiết bị nhà tắm, máy móc.
Inox 316 (18/10)
Thành phần: 18% crom và 10% niken, thường có thêm molypden.
Đặc điểm: Khả năng chống ăn mòn vượt trội, đặc biệt trong môi trường biển hoặc môi trường chứa clorua. Mềm dẻo hơn inox 304.
Khả năng chống gỉ: Rất cao, không gỉ sét trong hầu hết các môi trường. Ứng dụng trong đồ gia dụng cao cấp, thiết bị y tế, và các ứng dụng yêu cầu khả năng chống ăn mòn cao.
Inox 430
Thành phần: Chủ yếu là sắt và crom.
Đặc điểm: Khả năng chống ăn mòn thấp hơn so với inox 304 và 316.
Khả năng chống gỉ: Trung bình, dễ bị gỉ sét và xỉn màu nếu tiếp xúc thường xuyên với nước và hóa chất. Thường dùng cho các sản phẩm ít tiếp xúc với nước.
Inox 410
Thành phần: Hàm lượng crom thấp hơn inox 430.
Đặc điểm: Độ cứng cao.
Khả năng chống gỉ: Thấp, dễ bị gỉ sét nếu không được xử lý bề mặt tốt.
Các loại inox và khả năng chống gỉ
Nguyên nhân khiến inox bị gỉ
Vực gỉ sét trên inox xảy ra khi lớp thụ động bảo vệ (chủ yếu là oxit crom) trên bề mặt bị phá hủy, để lộ lớp kim loại bên dưới cho phản ứng ăn mòn. Có hai nhóm yếu tố chính góp phần vào quá trình này:
Yếu tố môi trường
Môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện hoặc cung cấp các chất gây phá hủy lớp thụ động. Một số môi trường điển hình bao gồm:
Môi trường chứa Clo (Chloride): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Ion clorua (Cl-) có khả năng xâm nhập và phá vỡ lớp thụ động, đặc biệt trong môi trường ẩm ướt hoặc nhiệt độ cao. Ví dụ: nước biển, bể bơi, các khu vực ven biển, muối đường vào mùa đông.
Môi trường axit: Mặc dù inox có khả năng chống lại nhiều loại axit yếu, nhưng axit mạnh (như axit clohydric, axit sunfuric) có thể ăn mòn inox, đặc biệt ở nồng độ cao và nhiệt độ cao.
Môi trường kiềm mạnh: Tương tự như axit mạnh, kiềm mạnh cũng có thể gây ăn mòn inox.
Ô nhiễm không khí: Các chất ô nhiễm trong không khí, đặc biệt là sulfur dioxide (SO2) trong các khu công nghiệp, có thể kết hợp với hơi ẩm tạo thành axit, gây ăn mòn inox.
Môi trường có tính oxi hóa mạnh: Một số chất oxi hóa mạnh có thể phản ứng với inox và làm suy yếu lớp thụ động.
Nhiệt độ cao: Nhiệt độ cao có thể làm thay đổi cấu trúc của lớp thụ động, làm giảm khả năng chống ăn mòn, đặc biệt là ở vùng bị nung nóng khi hàn (gọi là hiện tượng nhạy cảm).
Yếu tố liên quan đến vật liệu và quá trình chế tạo
Thành phần và chất lượng inox: Hàm lượng crom là yếu tố quyết định khả năng chống ăn mòn của inox. Hàm lượng crom thấp (dưới 10.5%) sẽ làm inox dễ bị gỉ. Ngoài ra, inox kém chất lượng, có lẫn tạp chất hoặc phân bố thành phần không đồng đều cũng dễ bị ăn mòn hơn. Tỷ lệ Niken cũng ảnh hưởng đến khả năng chống ăn mòn trong môi trường nhất định.
Bề mặt inox: Bề mặt inox bị trầy xước, vết lõm, hoặc gia công không đúng cách (hàn, đánh bóng,...) sẽ làm hỏng lớp thụ động, tạo ra các điểm yếu dễ bị ăn mòn.
Ô nhiễm chéo (Contamination): Tiếp xúc với các kim loại khác, đặc biệt là sắt hoặc thép carbon, trong môi trường ẩm ướt có thể gây ra hiện tượng "gỉ sét lây lan". Các hạt sắt bám trên bề mặt inox sẽ bị gỉ và tạo ra các vết gỉ trên inox.
Nguyên nhân khiến inox bị gỉ
Các dạng ăn mòn inox
mặc dù nổi tiếng với khả năng chống ăn mòn, vẫn có thể bị ăn mòn dưới nhiều dạng khác nhau tùy thuộc vào môi trường và thành phần của inox. Dưới đây là một số dạng ăn mòn inox phổ biến:
Ăn mòn hóa học
Đây là dạng ăn mòn xảy ra do phản ứng hóa học giữa bề mặt inox và môi trường xung quanh. Nó không phụ thuộc vào dòng điện. Các ví dụ bao gồm:
Ăn mòn đồng nhất: Sự ăn mòn xảy ra đồng đều trên toàn bộ bề mặt inox. Đây là dạng ăn mòn dễ dự đoán nhất.
Ăn mòn khe hở: Xảy ra trong khe hở nhỏ, nơi chất điện phân bị mắc kẹt và tạo điều kiện cho ăn mòn cục bộ. Nồng độ oxy thấp trong khe hở làm cho quá trình ăn mòn trở nên nhanh hơn.
Ăn mòn điểm hố (Pitting): Sự hình thành các hố nhỏ, sâu trên bề mặt inox. Thường xảy ra trong môi trường chứa ion clo (Cl⁻). Các hố này có thể lan rộng và gây ra hư hỏng nghiêm trọng.
Ăn mòn kẽm (Dealloying): Sự hòa tan chọn lọc của một kim loại hợp kim (thường là kẽm) khỏi bề mặt inox, để lại một lớp xốp, yếu.
Ăn mòn điện hóa
Đây là dạng ăn mòn xảy ra do sự khác biệt điện thế giữa các vùng khác nhau trên bề mặt inox, tạo ra dòng điện và gây ăn mòn.
Ăn mòn bimetallism: Xảy ra khi hai kim loại khác nhau tiếp xúc với nhau trong môi trường dẫn điện. Kim loại có điện thế thấp hơn sẽ bị ăn mòn.
Ăn mòn ứng suất: Sự kết hợp giữa ứng suất kéo và môi trường ăn mòn gây ra vết nứt trên bề mặt inox.
Ăn mòn mỏi: Sự kết hợp giữa ứng suất tuần hoàn và môi trường ăn mòn làm giảm tuổi thọ của inox.
Ăn mòn giữa các hạt (Intergranular): Sự ăn mòn xảy ra dọc theo ranh giới giữa các hạt tinh thể của inox. Thường xảy ra do sự phân bố không đồng đều của các nguyên tố hợp kim.
Ăn mòn sinh học
Sự ăn mòn được gây ra bởi các sinh vật sống, như vi khuẩn hoặc nấm. Các vi sinh vật này tạo ra các chất chuyển hóa có thể tấn công bề mặt inox.
Ăn mòn do mài mòn
Sự ăn mòn được kết hợp với sự mài mòn cơ học. Ví dụ như sự va đập liên tục của các hạt rắn lên bề mặt inox.
Yếu tố ảnh hưởng đến ăn mòn inox
Thành phần hóa học của inox: Hàm lượng Cr, Ni, Mo ảnh hưởng đến khả năng chống ăn mòn.
Môi trường xung quanh: Độ pH, nhiệt độ, nồng độ oxy, sự hiện diện của các ion gây ăn mòn (Cl⁻, S²⁻).
Ứng suất: Ứng suất trên bề mặt inox.
Vệ sinh bề mặt: Bề mặt sạch sẽ có khả năng chống ăn mòn tốt hơn.
Các dạng ăn mòn inox
Cách xử lý inox bị gỉ sét
Để khắc phục tình trạng inox bị gỉ, bạn có thể sử dụng một số nguyên liệu dễ kiếm ngay tại nhà. Dưới đây là một số phương pháp hiệu quả:
Xác định nguyên nhân
Trước khi xử lý, cần xác định nguyên nhân gây ra hiện tượng "gỉ sét" trên inox:
Môi trường: Tiếp xúc với nước biển, nước có hàm lượng clo cao, các chất ô nhiễm trong không khí, axit... đều có thể gây ra hiện tượng đổi màu hoặc ăn mòn bề mặt.
Chất liệu inox: Chất lượng inox kém hoặc không phù hợp với môi trường sử dụng cũng dễ bị ảnh hưởng.
Vệ sinh: Thiếu vệ sinh định kỳ có thể khiến các vết bẩn tích tụ và gây ra hiện tượng "gỉ sét".
Phương pháp xử lý
Làm sạch nhẹ: Đối với vết bẩn nhẹ, chỉ cần dùng nước ấm, xà phòng nhẹ và khăn mềm để lau chùi. Có thể dùng bàn chải mềm để làm sạch những vết bẩn cứng đầu. Sau đó, rửa sạch bằng nước và lau khô.
Làm sạch trung bình: Đối với vết bẩn cứng đầu hơn, có thể sử dụng các sản phẩm làm sạch chuyên dụng cho inox, tuân thủ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất. Một số sản phẩm có thể chứa axit nhẹ, vì vậy cần cẩn thận và đeo găng tay.
Làm sạch mạnh: Đối với các vết ăn mòn sâu hoặc vết bẩn cứng đầu không thể loại bỏ bằng các phương pháp trên, có thể cần đến các biện pháp mạnh hơn:
Dung dịch tẩy rửa chuyên dụng: Sử dụng dung dịch tẩy rửa chuyên dụng cho inox, nhưng cần lưu ý chọn loại phù hợp và tuân thủ hướng dẫn sử dụng cẩn thận.
Bột đánh bóng: Sử dụng bột đánh bóng chuyên dụng cho inox và miếng bọt biển mềm để đánh bóng bề mặt. Cần thao tác nhẹ nhàng để tránh làm xước bề mặt. Sau khi đánh bóng, rửa sạch và lau khô kỹ.
Chà nhám: Trong trường hợp bị ăn mòn sâu, có thể cần đến chà nhám với giấy nhám mịn để loại bỏ lớp bị ăn mòn. Tuy nhiên, đây là biện pháp cuối cùng và cần kỹ thuật để tránh làm hỏng bề mặt inox. Sau khi chà nhám, cần đánh bóng lại bề mặt để làm mịn.
Làm sạch vết gỉ sét cứng đầu bằng giấm hoặc chanh: Pha loãng giấm trắng hoặc nước cốt chanh với nước, sau đó dùng miếng vải mềm thấm dung dịch và lau lên vết gỉ sét. Để dung dịch trên vết gỉ sét khoảng 15-30 phút rồi lau sạch. Phương pháp này hiệu quả với vết bẩn nhẹ.
Phòng ngừa
Vệ sinh thường xuyên: Vệ sinh bề mặt inox định kỳ bằng nước ấm, xà phòng nhẹ và khăn mềm.
Tránh tiếp xúc với các chất ăn mòn: Hạn chế tiếp xúc của inox với các chất ăn mòn như muối, axit, kiềm.
Sử dụng chất bảo vệ: Có thể sử dụng các chất bảo vệ bề mặt chuyên dụng cho inox để tăng khả năng chống ăn mòn.
Lưu ý:
Luôn thử nghiệm phương pháp làm sạch trên một vùng nhỏ khuất trước khi áp dụng lên toàn bộ bề mặt.
Không sử dụng các chất tẩy rửa mạnh, chứa clo hoặc các chất mài mòn mạnh, vì chúng có thể làm hỏng bề mặt inox.
Nếu vết "gỉ sét" không thể loại bỏ hoặc bạn không chắc chắn cách xử lý, hãy liên hệ với chuyên gia hoặc nhà cung cấp inox để được tư vấn.
Cách xử lý inox bị gỉ sét
Inox, hay thép không gỉ, là một vật liệu được ưa chuộng trong nhiều lĩnh vực nhờ vào khả năng chống ăn mòn và độ bền cao. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại inox đều có khả năng chống gỉ như nhau. Để đảm bảo sản phẩm inox không bị gỉ sét, việc lựa chọn loại inox phù hợp với mục đích sử dụng là rất quan trọng. Hy vọng bài viết này của Higoldvietnam đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về inox, từ đó giúp bạn lựa chọn và sử dụng sản phẩm một cách hiệu quả nhất.
